راهنمای مقاله
- نفقه چیست؟
- مصادیق نفقه چیست؟
- نفقه در چه شرایطی به زن تعلق می‌گیرد؟
- دائمی بودن نکاح
- تمکین کردن زن از مرد
- آیا در دوران عقد و نامزدی به زن نفقه تعلق می‌گیرد؟
- نفقه در دوران عقد
- نفقه در دوران نامزدی
- در چه مواردی نفقه به زن تعلق نمی‌گیرد؟
- نشوز
- عقد موقت
- فوت شوهر
- طلاق بائن
- فسخ نکاح
- قانون جدید نفقه در سال 1401
- مستندات قانونی درباره نفقه
- ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه
- ضمانت اجرای مدنی
- ضمانت اجرای کیفری
- مطالبه نفقه با همکاری وکیل نفقه
- نفقه فرزند بر عهده چه کسی است؟
- تعیین میزان نفقه فرزند
- مدت زمان پرداخت نفقه فرزندان
- شیوه مطالبه نفقه فرزند
- نفقه فرزند بعد از طلاق
- میزان نفقه فرزند در سال 1401
- نفقه زن بر دیگران تقدم دارد!
- سوالات متداول
- آیا زن می‌تواند نفقه گذشته خود را مطالبه کند؟
- چه مواردی در شمول نفقه زن قرار می‌گیرد؟
- آیا دختر مطلقه می‌تواند از پدر خود نفقه دریافت کند؟
- آیا توانایی مالی مرد در میزان نفقه زن و فرزند موثر است؟
- آیا پسر پس از 18 سالگی می‌تواند همچنان از پدر خود نفقه دریافت کند؟
همه ما می‌دانیم که عقد نکاح برای زن و مرد مسئولیت‌هایی ایجاد می‌کند. در واقع از زمانی که عقد نکاح میان زن و مرد اجرا می‌شود آن دو در برابر یکدیگر مسئول شناخته می‌شوند و وظایف تکالیفی پیدا می‌کنند که باید آن را انجام بدهند.
از آن جایی که نظام حقوقی ایران مرد را رئیس خانه دانسته است، امور مالی مثل پرداخت نفقه زن و فرزندان را هم وظیفه و دانسته و مرد به عنوان رئیس خانواده باید به همسر خود و فرزندانش خرجی بدهد و نیازهای مادی آن ها را برطرف کند.
البته نفقه زن با نفقه فرزندان تفاوت‌هایی دارد مانند آن که در نفقه فرزند تمکن مالی پدر ملاک است ولی در نفقه زن تمکن مالی مرد ملاک نبوده و طبق شأن زن میزان آن تعیین می‌شود.
در قانون نیز نسبت به نفقه زن تاکید بیشتری شده است و مرد را بارها ملزم کرده است که باید نیازهای مادی متعارف همسر خود را مطابق با شان و جایگاه او برطرف نماید.
نفقه تنها به زنی که در عقد دائم مرد است تعلق می‌گیرد و اگر مرد اط پرداخت نفقه سر باز زد، زن می‌تواند به وکیل نفقه مراجعه کرده و با کمک او علیه همسرش برای دریافت نفقه شکایت کند.
نوشته های مشابه
- وظایف قانونی مرد در برابر تامین نیازهای زن از دیدگاه اسلام ۱۴۰۱/۰۲/۲۷
- نفقه همسر | بررسی شرایط پرداخت نفقه و تعریف و مصادیق تمکین ۱۴۰۱/۰۲/۲۷
دریافت نفقه و شکایت از مرد بابت نفقه نیاز به یک وکیل نفقه مجرب و حرفه‌ای دارد و این ممکن است تبدیل به یک دغدغه برای افراد بشوند زیرا نمی‌دانند چگونه و از کجا باید یک وکیل خوب و مطمئن و کاربلد پیدا کنند.
نفقه چیست؟
پیش از هر چیز ضرورت دارد در همین ابتدا به تعریف نفقه بپردازیم. نفقه یک حق مالی مهم است که هم در دین اسلام و هم در قانون ما که برگرفته از موازین شرعی است، به آن تاکید شده است.
خانواده اصلی‌ترین و اولین نهادی است که انسان وارد آن می‌شود و از همین جهت قواعد و قوانین مربوط به آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. هریک از اعضای خانواده نقض و وظایفی دارند و نفقه نیز از وظایف پدر و مرد است.
نفقه در حقیقت به مالی گفته می‌شود که مرد باید به زن بدهد تا به وسیله آن نیازهای مادی ضروری خود را مانند پوشاک، غذا، لوازم زندگی، هزینه‌های درمانی، هزینه محل سکونت و غیره برطرف کند.
اهمیت و ضرورت پرداخت نفقه از سوی مرد به زن به قدری در قانون زیاد است که قانونگذار برای آن هم ضمانت اجرای کیفری و هم ضمانت اجرای مدنی در نظر گرفته است. همچنین این حق را به زن داده است که اگر مرد توان پرداخت نفقه به او را نداشت، درخواست طلاق بدهد.
نکته‌ای که در مورد نفقه باید به آن دقت کرد این است که تمامی موارد و مصادیق نفقه مانند پوشاک و غذا و غیره باید متناسب با شأن زن، جایگاه خانوادگی او و عرف تعیین نشود و تمکن مالی مرد در این زمینه اصلا معیار نیست و فرقی ندارد که مرد چه میزان حقوق دارد.
در هر صورت باید از پس هزینه‌های متعارف همسرش متناسب با شأن شخصیت او بربیاید.
اما اگر بریتان سوال شده است که سبب ایجاد حق نفقه برای زن و فرزند چیست؟ باید پاسخ دهیم که اکثر حقوقدانان و فقها اعتقاد دارند که زوجیت و خویشاوندی از اسباب ایجاد حق نفقه برای افراد است.
به بیان واضح‌تر، زن با انعقاد عقد نکاح مستحق دریافت نفقه می‌گردد و گاهی شرایطی ایجاد می‌شود که برخی از خویشاوندان نیز استحقاق دریافت نفقه را پیدا می‌کنند.
البته این خویشاوندان تنها خویشان نسبی در خط عمودی هستند. یعنی نفقه به پدر و مادر، به فرزند، به نوادگان و غیره. اما به خواهران و براردان نفقه تعلق نمی‌گیرد.
بنابراین اگر مردی به همسر یا فرزندان خود نفقه پرداخت نکرد، زن یا فرزندان می‌توانند برعلیه او در دادگاه یا شواری حل اختلاف، دعوای مطالبه نفقه مطرح کنند. اما یک خواهر نمی‌تواند علیه برادر خود برای پرداخت نفقه طرح دعوی کند.
البته رابطه نفقه ممکن است پایان داده شود. به عنوان مثال زمانی که زن و مرد از هم جدا شوند، مرد دیگر تکلیفی به پرداخت نفقه به زن ندارد و یا زمانی که فرزند دختر ازدواج کند و یا فرزند پسر به سن 18 سالگی برسد و توانایی کار کردن داشته باشد، پدر دیگر مکلف به پرداخت نفقه نیست.
مصادیق نفقه چیست؟
در ماده 1107 قانون مدنی مصادیقی از نفقه بیان شده است مانند پوشاک، مسکن، درمان و دارو، خوراک و غیره. اما نفقه تنها محصور به این موارد نیست و به صورت کلی شامل تمام نیازهای مادی زن و هرچیزی که به صورت عرفی مورد نیاز زن و فرزند است، می‌شود و مرد و پدر به عنوان رئیس خانواده، مسئول تامین معاش و برطرف کردن نیازهای مادی اعضای خانواده اعم از زن و فرزندان است.
اما یکی از سوالاتی که به صورت مکرر پرسیده می‌شود این است که آیا تعیین مسکن توسط مرد باید متناسب با وضعیت و شأن زن باشد یا مرد می‌تواند هرخانه‌ای متناسب با بودجه‌اش انتخاب کند؟
در موقعیت‌هایی که درباره تعیین متناسب بودن خانه با وضعیت و شأن زن اختلاف ایجاد می‌شود، دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به دعوای مطالبه نفقه را دارد، در این باره تصمیم‌گیری می‌کند.
اگر تعیین مسکن متناسب با شأن زن بسیار برای شما مهم است، در زمان تنظیم عقد نکاح، حتما این شرط را در عقدنامه امضا کنید تا به این ترتیب حق و اختیار تعیین مسکن را داشته باشید. در غیر این صورت، حق تعیین مسکن با مرد است.
به عنوان نمونه اگر مرد مسکنی را تعیین کرده باشد که زن با آن موافق نیست و از زندگی در آن راضی نباشد و شوهر هم به خواسته او بی‌توجهی کند، می‌تواند از طریق همان شرط ضمن عقد، شوهر را ملزم به تهیه مسکن دیگری کند. لازم به ذکر است که این شرط را مرد هم باید امضا کرده باشد تا قابلیت اجرا داشته باشد.
نفقه در چه شرایطی به زن تعلق می‌گیرد؟
برای آن که زن بتواند از همسر خود نفقه دریافت کند، لازم است دو شرط وجود داشته باشد:
- عقد نکاح میان زن و مرد دائمی باشد.
- زن از همسر خود تمکین کند.
دائمی بودن نکاح
اولین شرطی که برای تعلق نفقه به زن تعیین شده این است که نکاح میان زن و مرد، از نوع دائمی باشد نه موقت. اما در این زمینه اختلاف نظرهایی وجود دارد.
در ماده 1106 قانون مدنی حکم شده است که در عقد دائم، نفقه زن برعهده مرد است. از این ماده می‌توان چنین برداشت کرد که زنی که به عقد موقت مردی درآمده است حق دریافت نفقه را نخواهد داشت.
اما طرفین عقد نکاح موقت می‌توانند در ضمن عد شرط کنند که مرد مبلغی را به صورت ماهانه به عنوان نفقه به زوجه بپردازد.
تمکین کردن زن از مرد
شرط اصلی دیگری که برای دریافت نفقه وجود دارد این است که زن از مرد تمکین کند. تمکین به دو دسته عام و خاص تقسیم بندی می‌شود. زنی که می‌خواهد نفقه دریافت کند باید هر دو تمکین را به جا آورد و تمکین ناقص او را واجد شرایط دریافت نفقه نخواهد کرد.
تمکین عام به معنای حضور زن در منزل شوهر و انجام وظایف عام است اما تمکین خاص انجام وظایف زناشویی یعنی برقراری رابطه جنسی با مرد است.
در ماده 1108 قانون مدنی هم بیان شده است که زن تنها زمانی می‌تواند تمکین نکند که مانع شرعی داشته باشد. منظور از مانع شرعی در این ماده یعنی دلایلی است که زن به استناد آن، توان برقراری رابطه را نداشته باشد.
به عنوان مثال اگر زن در عادت ماهانه خود یا در سفر زیارت خانه خدا و یا در مراسم اعتکاف باشد. و یا اگر زن به دلیل بیماری نتواند از مرد تمکین خاص کند و یا حتی خود مرد بیماری خاصی داشته باشد، زن همچنان استحقاق دریافت نفقه را دارد.
نکته‌ای که باید در نظر داشته باشید این است که اثبات تمکین خاص ممکن است کمی دشوار باشد زیرا یک مسئله خصوصی میان زن و مرد محسوب می‌شود.
به همین دلیل بهتر است حتما در این باره با یک وکیل متخصص نفقه مشورت کنید تا راهنمایی‌های لازم برای نحوه اثبات آن را دریافت کنید.
آیا در دوران عقد و نامزدی به زن نفقه تعلق می‌گیرد؟
در این سوال دو حالت مطرح شده است؛ دوران عقد و نامزدی که باید هر یک را جدا بررسی کرد.
نفقه در دوران عقد
برای آن که در دوان عقد زن بتواند از همسر خود نفقه دریافت کند باید شرایطی وجود داشته باشد. اما کار دشواری است و نمی‌توان به راحتی به آن جواب داد. زیرا در دوران عقد زن و مرد زندگی مشترک و مستقلی ندارند و شرط تعلق نفقه به زن نیز این است که زن از مرد تمکین عام و خاص بکند.
عده‌ای می‌گویند چون در دوران عقد براقراری رابطه میان زن و مرد مرسوم نیست، زن تنها پس از شروع زندگی مشترک حق دریافت نفقه را دارد. به این خاطر که در دوران عقد زن نه تمکین عام و نه تمکین خاص کرده است.
اما اگر میان زن و مرد رابطه برقرار شده باشد و به عبارتی زن از مرد تمکین خاص کرده باشد، می‌تواند در دوران عقد نفقه دریافت کند.
البته عده‌ای دیگر هم بر این عقیده باور ندارند و معتقد هستند که همین که عقد نکاح به صورت صحیح میان زن و مرد واقع شد، حقوق تکالیف زوجین نسبت به یکدیگر برقرار می‌شود و زن مکلف به تمکین و مرد مکلف به پرداخت نفقه است.در این زمینه مشورت با یک وکیل نفقه بهتر می‌تواند کمک کننده باشد.
نفقه در دوران نامزدی
بررسی این مورد راحت‌تر است زیرا اختلافی در آن وجود ندارد.
همگی حقوقدانان بر این نظر هستند که چون یکی از شروط اصلی تعلق نفقه به زن وجود رابطه زوجیت دائم بود، از آن جایی که در دوران نامزدی زوجین به عقد دائم هم درنیامده‌اند و یا عقد موقت کرده‌اند، پس مرد تکلیفی به پرداخت نفقه به زن ندارد.
در چه مواردی نفقه به زن تعلق نمی‌گیرد؟
همانطور که تعلق گرفتن نفقه به زن شرایطی داشت، برای آن که این حق از زن ساقط شود، باید شرایطی وجود داشته باشد.
یعنی اگر شرایط سقوط حق نفقه وجود داشته باشند، زن استحقاق دریافت آن را ندارد و مرد هم مکلف به پرداخت نفقه نیست. همین امر باعث می‌شود که حتی اگر زن از طریق مراجع قضایی اقدام کند، بازهم بی‌نتیجه بماند زیرا مرد به موراد سقوط استناد کرده است.
5 مورد وجود دارد که اگر مرد بتواند آنها را ثابت کند، دیگر تکلیفی به پرداخت نفقه به زن نخواهد داشت.
این 5 مورد عبارت است از:
نشوز
نشوز در لغت به معنای سرکشی و ناسازگاری است. زمانی که زن وظایفی را که به موجب عقد نکاح دائم در برابر همسر خود پیدا کرده است انجام ندهد، درواقع زن ناشزه محسوب می‌شود.
چنین زنی چون تکالیف و وظایف زناشویی‌اش را انجام نداده است، استحقاق دریافت نفقه را ندارد و مرد مکلف به پرداخت نفقه به او نیست. از مواردی که نشوز محسوب می‌شود می‌توان ترک خانه بدون اجازه شوهر، اشتغال به شغلی بدون رضایت مرد و غیره اشاره کرد.
عقد موقت
تا اینجا چندین بار تکرار کردیم که برای تعلق نفقه به زن، باید عقد نکاح از نوع دائم باشد و زنی که در عقد موقت با مردی است حق دریافت نفقه را ندارد مگر آن که در ضمن عقد شرط کرده باشد.
فوت شوهر
یکی از مواردی که حق نفقه را ساقط می‌کند فوت شدن شوهر است. زنی که همسرش فوت می‌کند دیگر مستحق دریافت نفقه نیست و حتی در دوران عده‌اش هم حق دریافت نفقه از وارثان یا اموال متوفی ندارد. اما درصورتی که باردار باشد، باید به او نفقه پرداخت نمود.
طلاق بائن
تنها در طلاق رجعیه است که زن در مدت عده می‌تواند از مرد نفقه بگیرد اما در طلاق بائن که به درخواست زن است، در مدت عده زن حق دریافت نفقه را ندارد. طلاق بائن موارد زیر را شامل می‌شود:
- طلاقی که قبل از نزدیکی میان زن و مرد واقع شود.
- طلاق زن یائسه
- طلاق خلع و مبارات تا زمانی که زن به عوض (آنچه بخشیده تا مرد رضایت به طلاق دادن او بدهد که ممکن است معادل مهریه باشد) رجوع نکرده باشد.
- سومین طلاقی که پس از سه وصلت متوالی انجام بگیرد. دیگر فرقی ندارد وصلت براثر نکاح جدید باشد یا رجوع در دوران عده.
فسخ نکاح
و آخرین موردی که باعث می‌شود زن دیگر استحقاق دریافت نفقه را نداشته باشد، فسخ شدن نکاح است. به یعنی یکی از موراد فسخ نکاح وجود داشته باشد و طرفین اقدام به فسخ آن کنند. البته اگر زن در این حالت باردار باشد، به او تا زمان وضع حمل، نفقه تعلق خواهد گرفت.
نکته مهمی که وجود دارد این است که مرد همینطوری نمی‌تواند نفقه زن را قطع کند و اگر باور دارد یکی از موراد سقوط نفقه وجود دارد، باید به دادگاه مراجعه کرده و در آنجا ثابت کند. در این باره بیشتر با وکیل نفقه سایت یاسا مشورت کنید.
قانون جدید نفقه در سال 1401
از آن جایی که نرخ میزان نفقه در سال 1401 برای هر کسی ممکن است سوال شود باید بگوییم که در این باره نمی‌توان یک مبلغ دقیق داد.
زیرا نرخ نفقه زن در هر سال متناسب با تورم فرق می‌کند و همچنین نفقه یک زن در برابر زن دیگر به دلیل شأن و جایگاه اجتماعی‌اش ممکن است متغیر باشد. پس نمی‌توان مبلغ ثابتی را بیان کرد.
گفتیم که نفقه هر زن با زن دیگر متفاوت است زیرا هر زنی به تناسب جایگاهیی که در اجتاع دارد و زندگی معمولی‌اش، نیازهای مادی متفاوتی دارد و به همین دلیل نمی‌توان نفقه سال 1401 را برای همه بانوان یکسان تعیین کرد.
در نهایت این کارشناس نفقه است که میزان دقیق آن را برای زن با توجه به تمامی شرایط و عوامل، تعیین می‌کند.
گاهی هم زن و مرد بایکدیگر در مورد میزان نفقه توافق می‌کنند که در این حالت دادگاه همان میزان توافق شده را ملاک قرار می‌دهد و دیگر به کارشناس نفقه موضوع را ارجاع نمی‌دهد.
اما اگر زن و مرد نتوانستند باهم به توافق برسند دادگاه موضوع تعیین نفقه را به کارشناس ارجاع می‌دهد و کارشناس نیز پس از انجام تحقیقات لازم و با در نظر داشتن تمامی عوامل، میزان دقیق نفقه زن را اعلام می‌کند.
مستندات قانونی درباره نفقه
در مواد مختلف و در قانون‌های مختلف به مسئله نفقه اشاره شده و به شرح زیر است:
- ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی: «نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.»
- ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی: «هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظائف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.»
- ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی: «نفقه مطلقه رجعیه در زمان عده بر عهده شوهر است مگر اینکه طلاق در حال نشوز واقع شده باشد لیکن اگر عده از جهت فسخ نکاح یا طلاق بائن باشد زن حق نفقه ندارد مگر در صورت حمل از شوهر خود که در این صورت تا زمان وضع حمل حق نفقه خواهد داشت.»
- ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی: «در ایام عده وفات، مخارج زندگی زوجه عندالمطالبه از اموال اقاربی که پرداخت نفقه به عهده آنان است (درصورت عدم پرداخت) تامین می گردد.»
- ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی: «زن می‌تواند در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه به محکمه رجوع کند در این صورت محکمه میزان نفقه را معین و شوهر را به دادن آن محکوم خواهد کرد.»
- ماده ۱۱۱۲ قانون مدنی: «اگر اجراء حکم مذکور در ماده قبل ممکن نباشد مطابق ماده ۱۱۲۹ رفتار خواهد شد.»
- ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی: «در عقد انقطاع زن حق نفقه ندارد مگر اینکه شرط شده یا آنکه عقد مبنی بر آن جاری شده باشد.»
- ماده ۱۲۰۳ قانون مدنی: «در صورت بودن زوجه و یک یا چند نفر واجب‌النفقه دیگر زوجه مقدم بر سایرین خواهد بود.»
ماده ۱۲۰۵ قانون مدنی: «در موارد غیبت یا استنکاف از پرداخت نفقه، چنانچه الزام کسی که پرداخت نفقه بر عهده اوست ممکن نباشد دادگاه می تواند با مطالبه افراد واجب النفقه به مقدار نفقه از اموال غایب یا مستنکف در اختیار آنها یا متکفل مخارج آنان قرار دهد و در صورتی که اموال غایب یا مستنکف در اختیار نباشد همسر وی یا دیگری با اجازه دادگاه می توانند نفقه را به عنوان قرض بپردازند و از شخص غایب یا مستنکف مطالبه نمایند.»
- ماده ۴۷ قانون حمایت خانواده 1391: «دادگاه در صورت درخواست زن یا سایر اشخاص واجب النفقه، میزان و ترتیب پرداخت نفقه آنان را تعیین می‌کند.
تبصره ـ درمورد این ماده و سایر مواردی که به موجب حکم دادگاه باید وجوهی به‌طور مستمر از محکوم علیه وصول شود یک بار تقاضای صدور اجرائیه کافی است و عملیات اجرائی مادام که دستور دیگری از دادگاه صادر نشده باشد ادامه می‌یابد.»
- ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده 1391: «هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می‌شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف می‌شود.
تبصره ـ امتناع از پرداخت نفقه زوجه‌ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است و نیز نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی مشمول مقررات این ماده است.»
ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه
اگر بخواهیم یک دید کلی داشته باشیم، باید بگوییم که مرد در دو حالت نفقه نمی‌دهد؛ یا استنکاف یا خودداری از پرداخت نفقه می‌کند و یا آن که توانایی و تمکن کافی برای پرداخت کردن نفقه به همسر و فرزندان خود را ندارد.
حال مردی که نفقه پرداخت نمی‌کند اعم از آن که خودداری از پرداخت کند یا عاجز باشد، هم ضمانت اجرای مدنی دارد و هم ضمانت اجرای کیفری. یعنی می‌توان برعلیه او هم طرح دعوی و تنظیم دادخواست کرد و هم شکایت کیفری نمود. البته بهتر است حتما قبل از اقدام به وکیل نفقه مشورت کرد.
ضمانت اجرای مدنی
در صورتی که مرد نفقه زن را نپردازد و زن از طریق دادگاه حقوقی اقدام کند، به یکی از موارد زیر محکوم می‌شود:
- محکوم کردن مرد به پرداخت نفقه: بر اساس ماده 1111 قانون مدنی که در فوق بیان شد، زن می‌تواند دادخواست مطالبه نفقه به کمک وکیل نفقه تنظیم کرده و از دادگاه بخواهد مقدار نفقه را تعیین و مرد را ملزم به پرداخت کند.
- دریافت نفقه از اموال زوج غایب یا مستنکف: این حق در ماده 1205 قانون مدنی برای زن پیش بینی شده است. که زن می‌تواند در صورت غیاب مرد و یا خودداری او از پرداخت مهریه، از دادگاه بخواهد تا نفقه او را از اموال مرد پرداخت کنند.
- قرض از خویشان زوج و تامین نفقه زن: درصورتی که اموال مرد غایب در اختیار و دسترس نباشد و یا نتوان مرد مستنکف را ملزم به پرداخت کرد و یا از اموال او برداشت، هر شخص دیگری این امکان را دارد که با کسب اجازه از دادگاه نفقه زن را به عنوان قرض بپردازد و بعد از شوهر غایب یا مستنکف دریافت کند.
- تقاضای طلاق از طرف زن: اگر نتوان از طریق هیچ کدام از گزینه‌های قبل به نفقه رسید، زن دیگر این امکان را دارد که با اسنتاد کردن به ماده 1129 قانون مدنی درخواست طلاق خود را به دادگاه خانواده بدهد و دادگاه نیز در این حالت مرد را مجبور به طلاق می‌کند و اگر مرد راضی نشد، دادگاه خود از طرف مرد زن را طلاق می‌دهد.
ضمانت اجرای کیفری
در کنار اینکه عدم پرداخت نفقه برای مرد ضمانت اجرای مدنی دارد، دارای ضمانت اجرای کیفری هم هست. یعنی زن می‌تواند از مرد به دلیل عدم پرداخت نفقه شکایت کند.
عمل ترک انفاق جرم محسوب می‌شود و برای مرتکب مجازات حبس به دنبال دارد. در ماده 642 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 نیز به این امر پرداخته بود و برای مرد از سه ماه و یک روز تا 5 ماه مجازات حبس تعیین کرده بود.
اما در سال 1392 قانون حمایت خانواده اصلاح شد و در ماده 53 آن که در فوق بیان کردیم مجازات آن جایگزین مجازات ماده 642 شد. به موجب این ماده اگر مرد به زن خود در صورت تمکین او نفقه پرداخت نکند، به حبس تعزیری درجه 6 محکوم می‌گردد.
نکته‌ای که وکیل نفقه به آن اشاره می‌کند این است که جرم ترک انفاق جرم قابل گذشت است و تنها با شکایت خصوصی زن به جریان می‌افتد و اگر زن رضایت بدهد، تعقیب کیفری مرد متوقف می‌گردد.
مطالبه نفقه با همکاری وکیل نفقه
قانونگذار در خصوص دریافت نفقه از سوی زن، کاملا حامی زن است و حکم کرده است که حتی در صورتی هم که زن شاغل باشد بازهم مرد باید به او نفقه بپردازد و فرقی ندارد که درآمد زن از مرد بیشتر باشد یا نه.
صرف آن که دو شرط نکاح دائم و تمکین زن از مرد وجود داشته باشد، زن استحقاق دریافت نفقه را دارد. در بالا هم اشاره کردیم که اگر مرد از این کار سرپیچی کند، هم قابل مجازات کیفری و هم از محاکم حقوقی قابل پیگیری است.
در شرایطی که مرد به وظیفه پرداخت نفقه به همسرش به خوبی عمل نمی‌کند، زن می‌تواند پس از مشورت با وکیل نفقه و به کمک او مطالبه نفقه کند و علاوه بر نفقه فعلی‌اش نفقه ماه‌های گذشته‌اش را هم دریافت کند.
حال چنانچه مردی با وجود آن که بضاعت مالی کافی برای پرداخت نفقه همسرش را داشته باشد اما از پرداخت آن خودداری نماید دادگاه در وهله اول به او مهلتی جهت پرداخت می‌دهد.
اگر پس از پایان این مهلت مرد همچنان اقدامی برای پرداخت آن نکرد و یا درصورتی که بضاعت مالی برای پرداخت نداشت، زن می‌تواند به کمک وکیل نفقه سایت یاسا، طلاق خود را از مرد بگیرد.
چیزی که مسلم است، این است که نفقه یکی از حقوق قانونی و شرعی زن می‌باشد و اگر مرد مدعی است که زن از او تمکین نمی‌کند، او باید این ادعا یعنی عدم تمکین زن را ثابت کند.
مرد نیز می‌تواند در این زمینه با وکیل نفقه مشورت کند و راه‌های اثبات عدم تمکین زن را از وی جویا شود و یا وظیفه دفاع از خود را به وکیل نفقه سایت یاسا بسپارد.
به صورت کلی باید چنین گفت که نفقه یکی از مسائل حقوقی بحث برانگیز است و پیچ و خم‌های زیادی دارد. اگر شما می‌خواهید در مسیر نفقه به حق خود برسید اعم از آن که زن باشید و بخواهید نفقه‌های ترک شده از سوی شوهر خود را دریافت کنید و یا آن که مرد باشید و بخواهید حکم عدم تعلق نفقه را از دادگاه برای همسر خود که تمکین نمی‌کند دریافت کنید، به وکیل نفقه نیاز خواهی داشت.
وکیل نفقه با برخورداری از چندین سال تجربه در زمینه مطالبه نفقه یا دریافت حکم عدم تمکین می‌تواند به شیوه‌ای تخصصی و اصولی شما را راهنمایی کند.
وکیل نفقه به شما کمک می‌کند تا مدارک بهتری برای اثبات ادعای خود جمع‌آوری کنید و آنها را به دادگاه ارائه دهید.
تنها کافی است به سایت یاسا مراجعه کرده و از میان چندین وکیل و کارشناس حقوقی متخصصی که در زمینه نفقه فعالیت می‌کنند یکی را انتخاب و با او مشورت کرده و به او وکالت برای پیگیری امور را بدهید.
نفقه فرزند بر عهده چه کسی است؟
یکی دیگر از افرادی که مرد وظیفه دارد به او نفقه پرداخت کند، فرزندان هستند. البته نفقه فرزند کمی با نفقه زن فرق دارد.
به عنوان مثال در نفقه زن مهم نیست که مرد چه میزان درآمدی دارد و میزان نفقه طبق شأن زن تعیین می‌شود اما در نفقه فرزند، میزان تمکن مالی پدر مورد ملاک قرار می‌گیرد. پدری باید به فرزند خود نفقه بدهد که با نفقه دادن، خود از لحاظ معیشتی دچار مشکل و سختی نشود.
در ماده 1199 قانون مدنی ذکر شده است که نفقه فرزندان برعهده پدر است و درصورتی که پدر فوت کند و یا توانایی مالی برای نفقه دادن به فرزند خود را نداشته باشد، این جد پدری یعنی پدر پدر است که وظیفه نفقه دادن به نوه را پیدا می‌کند.
حال اگر پدربزرگ هم توانایی پرداخت نفقه نداشت و یا در قید حیات نبود، نفقه فرزند برعهده مادر خواهد بود.
دادگاه اگر تشخیص دهد که مادر توان پرداخت نفقه را ندارد یا در قید حیات نباشد، نفقه فرزند را برعهده اجداد و جدات (مادربزرگ) مادری و جدات پدری قرار می‌دهد.
تعیین میزان نفقه فرزند
برای تعیین کردن میزان نفقه فرزند نیز دادگاه خانواده مانند تعیین نفقه زن، موضوع را به کارشناسی ارجاع می‌دهد تا شخص کارشناس نفقه، نفقه فرزند را مطابق با شرایط زندگی او، توانایی مالی نفقه دهنده و مخارج متعارفی که فرزند دارد، مثل خوراک، پوشاک، مسکن، تحصیل و غیره تعیین کند.
اما اگر پدری با وجود آن که توانایی مالی برای پرداخت نفقه به فرزند خود داشت اما از پرداخت آن امتناع ورزید تکلیف چیست؟ وکیل نفقه در این باره می‌گوید: در چنین شرایطی فرزند حق تنظیم دادخواست برای مطالبه نفقه خود را دارد.
البته فرزند دختر تا 9 سالگی و فرزند پسر تا 15 سالگی خود شخصا نمی‌تواند درخواست بدهد و معمولا این درخواست را مادر می‌دهد. پس از این سن نیز اگر حکم رشد داشته باشند می‌توانند خود درخواست دهند وگرنه تا رسیدن به سن 18 سالگی باید همان رویه قبلی پیش گرفته شود.
لازم به ذکر است که ترک نفقه فرزند نیز جرم محسوب شده و برای پدر مجازات تعزیری درجه 6 به دنبال دارد.
مدت زمان پرداخت نفقه فرزندان
گفتیم کسی مسئولیت پرداخت نفقه پیدا می‌کند که توانایی مالی داشته باشد و پرداخت نفقه در وضعیت معیشتی او اخلالی ایجاد نکند.
چیز مهمی که باید در مورد نفقه فرزند بدانید این است که پدر تا یک زمان مشخصی وظیفه نفقه دادن به فرزندان خود را دارد و پس از آن دیگر این وظیفه از او ساقط می‌شود. برخلاف نفقه زن که تا زمانی که زن در زوجیت مرد است و از او تمکین می‌کند، باید به او نفقه بدهد.
طبق عرف رایجی که در کشور ما وجود دارد، پرداخت نفقه به فرزند پسر تا سن 18 سالگی برعهده پدر است و پس از آن پسر خود باید کار کند و هزینه‌هایش را بدهد.
البته اگر فرزند پسر به واسطه درس خواندن فرصت کار کردن و یا کلا توان و قدرتی برای کار نداشته باشد، همچنان نفقه او برعهده پدر خواهد بود.
درمورد نفقه فرزند دختر باید بگوییم تا زمانی که دختر ازدواج کند، پرداخت نفقه او وظیفه پدر است. البته دختری که ازدواج کند و سپس طلاق گرفته و به خانه پدرش برگردد مشمول این اصل نشده و پدر وظیفه‌ای برای نفقه دادن به او ندارد.
از تفاوت‌های مهمی که میان نفقه زن با نفقه فرزند وجود دارد این است که زن می‌تواند نفقه ایام گذشته‌اش را هم از مرد دریافت کند، در حالی که فرزند چنین حقی را ندارد و تنها می‌تواند نفقه زمان حال یعنی از زمان تنظیم دادخواست خود را مطالبه نماید.
شیوه مطالبه نفقه فرزند
کمی بالاتر به صورت مختصر اشاره کردیم که فرزند چگونه می‌تواند نفقه خود را مطالبه کند.
وکیل نفقه می‌گوید اگر فرزند دختر کمتر از 9 سال و فرزند پدر کمر از 15 سال سن دارد، شخص دیگری که به صور معمول مادر است، باید به جای آنها درخواست دهد.
اما در صورتی که دختر بیشتر از 9 سال و پسر بیشتر از 15 سال سن داشت و گواهی رشد داشتند، می‌توانند خود شخصا به درخواست نفقه کنند. در صورت عدم دارا بودن حکم رشد باید شخص دیگری مانند مادر از جانب آنها درخواست دهد.
فرزند دختر و پسر زمانی که به سن 18 سالگی رسیدند می‌توانند با کمک گرفتن از وکیل نفقه و پس از مشورت با او، در دادگاه دعوی مطالبه نفقه اقامه کنند.
نفقه فرزند بعد از طلاق
وکیل نفقه سایت یاسا می‌گوید با طلاق و جدا شدن والدین از هم، نباید تغییری در نفقه فرزند ایجاد شود. درحقیقت همانطور که قبل از طلاق پرداخت نفقه فرزند برعهده و وظیفه پدر بود، پس از طلاق نیز به همین منوال است و همچنان پدر باید نفقه او را پرداخت کند.
همچنین پدر نمی‌تواند با این بهانه که حضانت فرزند برعهده او نیست از پرداخت نفقه فرار کند. حتی اگر حضانت فرزند با مادر باشد، پرداخت نفقه برعهده پدر خواهد بود.
در ماده 29 قانون حمایت از خانواده هم بیان شده که دادگاه باید ضمن صدور رای طلاق، درمورد حضانت فرزند و هزینه‌های حضانت نیز تصمیم‌گیری کند.
نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که از آن جا که کشور ما هرساله با افزایش قیمت روبه‌رو است، فرزند می‌تواند باتوجه به افزایش هزینه‌های زندگی و شرایط، به دادگاه درخواست تعدیل نفقه را بدهد. به این صورت دادگاه باتوجه به نرخ فعلی تورم برای او نفقه تعیین می‌کند.
میزان نفقه فرزند در سال 1401
از پرتکرارترین سوالاتی که از وکیل نفقه می‌شود این است که نفقه فرزند در سال 1401 چقدر شده است؟ وکیل نفقه سایت یاسا می‌گوید در قانون مدنی و قانون حمایت خانواده مقداری برای نفقه فرزند تعیین نشده است و مقدار نفقه را باید کارشناس با در نظر گرفتن عوامل متعدد تعیین کند.
باید بدانید که نفقه فرزند تنها شامل هزینه‌های ضروری زندگی می‌شود و برای تعیین آن حتما به میزان توانایی شخص نفقه دهنده توجه می‌گردد.
اگر پدر با مادر یا فرزند خود در مورد میزان نفقه توافق کرده باشند که دادگاه همان رقم مورد توافق را می‌پذیرد اما اگر مخالف باشند دادگاه میزان نفقه را تعیین می‌کند. البته برای اینکار همانطور که گفتم موضوع را به کارشناسی ارجاع می‌دهد.
نفقه زن بر دیگران تقدم دارد!
اگر مرد به موجب قانون موظف شود نفقه چندین شخص را برعهده بگیرد، در این میان نفقه همسر او دارای تقدم است. چون مرد وظیفه دارد اول هزینه‌های زندگی همسر خود را بدهد و بعد از آن هزینه‌های سایرین را بدهد. فرقی هم ندارد که زن شاغل است یا خانه‌دار.
همچنین زن می‌تواند با کمک و راهنمایی‌های وکیل نفقه یاسا، نفقه ایام گذشته خود را بگیرد در حالی که فرزندان و سایر اقارب چنین حقی ندارند.
همین امر خود تقدم نفقه زن نسبت به سایرین را نشان می‌دهد. به یاد داشته باشید که نفقه زن براساس تمکن مالی مرد تعیین نمی‌گردد و توانایی مالی مرد تاثیری بر میزان آن نخواهد داشت. درصورتی که نفقه اقارب براساس توانایی مالی مرد تعیین می‌گردد.
پیشنهاد ما این است که درباره نفقه و راه‌های مطالبه آن حتما با یکی از وکلا و کارشناسان حقوقی سایت یاسا مشورت کرده و از تجربیات و علم آنها در این زمینه بهره‌مندشوید. به این ترتیب می‌توانید در این راه پیچیده، به راحتی پیش بروید.
سوالات متداول
آیا زن می‌تواند نفقه گذشته خود را مطالبه کند؟
بله. براساس قانون جدید حمایت از خانواده مصوب 1391، زن می‌تواند نفقه ایام گذشته‌اش را هم دریافت کند.
چه مواردی در شمول نفقه زن قرار می‌گیرد؟
از مواردی که داخل نفقه زوجه می‌شود می‌توان به هزینه خوراک، هزینه پوشاک، هزینه مسکن، هزینه دارو و درمان، هزینه آرایش و سایر هزینه‌های متعارف اشاره کرد.
آیا دختر مطلقه می‌تواند از پدر خود نفقه دریافت کند؟
دختر تا زمانی که ازدواج نکرده می‌تواند از پدر نفقه دریافت کند پس از آن دیگر چنین حقی ندارد. حتی اگر طلاق گرفته و مجدد در خانه پدر زندگی کند.
آیا توانایی مالی مرد در میزان نفقه زن و فرزند موثر است؟
برای پاسخ دادن به این سوال باید تفکیک قائل شویم. زیرا که تمکن مالی مرد در تعیین میزان نفقه زن هیچ تاثیری ندارد و تنها به شأن زن و وضعیت اجتماعی او توجه می‌شود. اما در نفقه فرزند، توانایی مالی مرد نقش زیادی دارد و نفقه برطبق آن تعیین می‌گردد.
آیا پسر پس از 18 سالگی می‌تواند همچنان از پدر خود نفقه دریافت کند؟
به موجب عرف پسران تا 18 سالگی می‌توانند نفقه دریافت کنند و پس از آن خود باید مشغول به کار شوند. مگر آن که پسر به واسطه اشتغال به تحصیل و یا به دلیل عدم توانایی کار کردن، همچنان نیاز به دریافت نفقه از پدر خود داشته باشد.
میانگین امتیازات ۵ از ۵ از مجموع ۱ رای برچسب هانفقه وکیل