صادرات یکی از ابزارهای توسعه اقتصادیست که بطور مستقیم با میزان تولید در کشور ارتباط دارد لذا تقویت هر چه بیشتر صادرات تابعی از افزایش توان تولیدی است.محصولات فولادی یکی از اصلی ترین کالاهای صادراتی غیرنفتی است که نقش مهمی در افزایش میزان ارزآوری به کشور دارد.مصاحبه حاضر گفتگو با رسول دانیال زاده مدیر بزرگترین گروه تولیدی محصولات فولادی در بخش خصوصی کشور پیرامون صادرات محصولات فولادی است.
سوال:تعریف صادرات و مزایای آن در توسعه اقتصادی چیست؟
رسول دانیال زاده: صادرات نوعی از تعامل با سایر کشورها برای ارائه انواع محصولات،اعم از کالا و خدمات است که نشان دهنده قدرت تولید و مقبولیت محصولات کشور مبداء،در بازارهای فراملّی است.صادرات علاوه بر پیوندهای اقتصادی بعضاً موجب تقویت پیوندهای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی بین کشورها نیز خواهد شد.همچنین صادرات یکی از محورهای اصلی توسعه اقتصادی است تاجائیکه برخی کارشناسان آن را مهمترین عامل توسعه اقتصادی یک کشور در بازارهای بین المللی و جهانی میدانند.اهمیت صادرات بدلیل نقشی است که در پایداری اقتصادی دارد و مزایایی همچون:افزایش فروش و سود،افزایش امنیت تجاری،برخورداری از شیوه های جهانی وصول مطالبات،افزایش نوآوری،ارتقاء و تطبیق کیفیت محصولات در حدّ استاندارهای جهانی،کاهش بیکاری،برخورداری از حاشیه امن در اثر تکانه های اقتصادی داخلی ناشی از حضور در بازارهای خارجی،تقویت برند،افزایش صرفه ناشی از افزایش تولیدات،فراگیری دانش بیشتر تجاری،رقابت‌پذیری بیشتر،بهره مندی از مزایای شرکای خارجی،برقراری موازنه تجاری و تعادل اقتصادی و بسیار از موارد دیگر است که علاوه بر افزایش درآمدهای ارزی،موجب ثبات و توسعه اقتصادی برای کشور خواهد شد.
سوال:بطور کلی پتانسیل صادراتی صنعت فولاد ایران را چگونه میبینید؟
رسول دانیال زاده: نقش صنعت فولاد در توسعه فعالیتهای صادراتی بسیار مهمّ است.برخورداری از معادن غنی و انرژی ارزان، حضور تولیدکنندگان و کارخانجات بزرگ فولادی،وجود زیرساختهای گوناگون،تنوع محصولات در کنار حجم بالای نیاز جهانی به انواع محصولات فولادی باعث شده ایران پتانسیل بالایی برای صادرات این گونه محصولات داشته باشد.
امّا بحث صادرات الزاماتی را میطلبد.برخی از این الزامات به ماهیّت و توان تولیدکنندگان برمیگردد و برخی نیز تابع قوانین و مقررات حاکم بر این حوزه است.یکی از این الزامات رقابت پذیری است.دسترسی به مواد اولیه و انرژی ارزان موجب کاهش بهای تمام شده خواهد شد که این خود یک مزیّت رقابتی است و بهره مندی از متخصصان و بازار مصرف مناسب و فرصتهای صادراتی موجب تقویت این مزیتهاست. امّا از سویی دیگر دسترسی به تکنولوژیهای روز دنیا بمنظو ارتقاء کیفیت و تنوع بخشی به محصولات و همچنین امکان تامین کالاها و قطعات یدکی،جزو آندسته از مواردیست که حتماً میبایست تقویت شود تا موجب افزایش سطح رقابت پذیری گردد.در حال حاضر سهم فولاد در سبد محصولات صادراتی سهم قابل توجهی است ولی هنوز جای ارتقاء دارد که با رفع موانع میتواند به ارزآوری بیشتر کمک کند. همچنین با توجه به ضریب بالای اشتغال زایی در صنایع فولادی، هرگونه فعالیت صادراتی موجب تقویت اشتغال زایی و پایداری در این زمینه خواهدشد.
سوال:به ضرورت رفع موانع صادراتی اشاره کردید.مهمترین موانع کدامند و چه مشوقهایی باعث رونق صادرات میشود؟
رسول دانیال زاده: وجود تحریمهای ظالمانه این چند ساله اخیر بر همه فعالیتهای اقتصادی تاثیر منفی گذاشته که صادرات هم از این قاعده مستثنی نیست. همین امر موجب نوسانات شدید قیمت ارز شده و اختلالاتی را برای صادرات بوجود آورده است. یکی دیگر از این موانع،وضع تعرفه‌های گمرکی بالاست که موجب افزایش قیمت نهایی محصول و نیز کاهش توان رقابتی تولیدکنندگان در بازارهای بین المللی شده است. از سوی دیگر برخی مداخلات دولتی همچون ممنوعیتهای مقطعی، تعیین سهمیه های صادراتی و نیز مواردی همچون الزام به تایید کوتاژهای صادراتی یا همان ثبت اظهارنامه کالا در گمرکات نیز از سرعت و پیوستگی کار میکاهد.البته طبیعیست که اولویت دولت تامین نیاز داخلیست ولی امیدوارم با اتخاذ روشهای مناسبتری، توازنی بین بازارهای داخلی و خارجی بوجود آید،بنحویکه ضمن حفظ آرامش از طریق تنظیم بازارهای داخلی،مجال بیشتری برای صادرات محصولات فولادی فراهم آید.ملاحظه میکنید که در این شرایط، صادرات با مشکلات و دشواریهایی همراه است.لذا اعطای برخی مشوقها نیز میتواند منجر به بهبود وضعیت این شاخص مهم توسعه ایی شود. بعنوان نمونه اعطای برخی معافیتهای مالیاتی نظیر مالیات بردرآمد و مالیات برارزش افزوده برای فعالیتهای صادراتی،تسهیل فرآیند ارزیابی کالاها از طریق انجام تشریفات گمرکی در محل واحدهای تولیدی و تعیین مسیرهای سبز صادراتی برای تسریع و کاهش هزینه ها در مراحل صادرات،استرداد سود بازرگانی توسط گمرک به آندسته از تولیدکنندگانی که مواد اولیه وارداتی را برای تولیدات صادراتی صرف کرده اند،اعطای جوایز صادراتی همچون پرداخت برخی از هزینه های حمل و نقل و یا برخی هزینه های بازاریابی و غیره،همگی میتوانند به بهبود وضعیت صادرات کمک شایانی نماید.
علاوه بر موارد فوق ذکر این نکته هم ضروریست که یکی از اصلی ترین اقدامات برای تقویت صادرات برداشتن موانع تولید است.تا زمانی که تولید به حدّ کمّی و کیفی مناسب نرسد مجالی برای صادرات گسترده فراهم نمی شود . به همین دلیل یکی از راه های جدّی برای توسعه صادرات برداشتن موانع تولید در کشور خواهد بود.
سوال:آماری از صادرات محصولات فولادی در چند سال گذشته دارید؟
رسول دانیال زاده: حسب آخرین گزارشاتی که از انجمن فولاد ایران و طرح جامع فولاد مطالعه کردم در یک بازه زمانی 15 ساله بین سالهای 1385 تا 1400 صادرات فولاد و محصولات فولادی ایران رشد مناسبی داشته است . بر اساس این گزارشات در سال 1385 میزان واردات این محصولات حدود 8 میلیون تن بوده و صادرات آن نیز بیش از 2 میلیون تن ثبت شده است. این روند یعنی غلبه واردات به صادرات تا پایان سال 1394 ادامه داشته ولی از سال 1395 تا 1400 این صادرات است که بر واردات پیشی گرفته تا جائیکه در سال 1400 بیش از 12 میلیون تن فولاد و محصولات فولادی صادر شده و در مقابل کمتر از 1 میلیون تن واردات انجام شده است.
در این بازه زمانی ، بیشترین حجم صادرات مربوط به سال 1400 و کمترین میزان مربوط به سال 1378 است . همچنین بیشترین حجم واردات در سال 1389 بوده و کمترین آن مربوط به سال 1398 است.
در مجموع صادرات فولاد و محصولات فولادی از سال 1385 تا 1400 بطور متوسط سالانه رشدی معادل 19 درصد و واردات آن نیز بطور متوسط کاهشی 9 درصدی در سال را ثبت کرده است.